Jakie inne naturalne związki – oprócz kwasów omega-3-6-7-9 – występują w Zbilansowanych Kwasach Tłuszczowych?

 

Zbilansowane Kwasy Tłuszczowe (ZKT) to nie tylko odpowiednio dobrane kwasy omega. Oleje roślinne zawarte w tych kompozycjach cechują się również bogatą zawartością wielu dodatkowych związków bioaktywnych. Tworzą one synergiczną całość, wspierając organizm w utrzymaniu równowagi metabolicznej, regulacji procesów zapalnych oraz ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym.


1. Tokoferole (Witaminy E)
Tokoferole to naturalne antyoksydanty o zróżnicowanych profilach działania. Chronią lipidy błon komórkowych przed utlenianiem, wspierają układ odpornościowy i mogą wpływać na zdrowie układu sercowo-naczyniowego.

  • Alfa-tokoferol: Najbardziej znana forma witaminy E, wspomaga ochronę komórek przed wolnymi rodnikami.
  • Gamma-tokoferol: Wspiera wychwytywanie reaktywnych form azotu, działając ochronnie na skórę i układ krążenia.
  • Delta-tokoferol: Znany z właściwości antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych, współdziała z innymi formami tokoferoli, wzmacniając ich efekty.

Badania potwierdzają ochronną rolę witaminy E wobec lipidów błon komórkowych (Traber & Atkinson, 2007).


2. Polifenole
Polifenole to szeroka grupa substancji o silnym działaniu antyoksydacyjnym oraz przeciwzapalnym. Mają potencjał wspierania zdrowia układu sercowo-naczyniowego, wątroby i funkcji poznawczych.

  • Kwas elagowy: Może działać przeciwnowotworowo i antyoksydacyjnie, chroniąc materiał genetyczny przed uszkodzeniami (Seeram et al., 2005).
  • Hydrolizowalne taniny: Wpływają hepatoprotekcyjnie i antyoksydacyjnie, wspierając procesy detoksykacji organizmu.
  • Flawonole (np. kwercetyna): Wykazują właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne, a niektóre badania wskazują na pozytywny wpływ na układ krążenia (Davis et al., 2009).

Choć wiele efektów zbadano głównie w warunkach laboratoryjnych, uznaje się, że polifenole mogą przyczyniać się do poprawy ogólnej kondycji organizmu.


3. Fitosterole
Fitosterole strukturalnie przypominają cholesterol, lecz spożywane w odpowiednich ilościach pomagają obniżyć jego stężenie we krwi, wspierając zdrowie serca i naczyń.

  • Beta-sitosterol: Może redukować wchłanianie cholesterolu i tym samym wspierać jego prawidłowy poziom (Bradford & Awad, 2007).
  • Stigmasterol i kampesterol: Mają właściwości przeciwzapalne, a także korzystnie wpływają na profil lipidowy.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) potwierdza, że fitosterole przyczyniają się do utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi.


4. Karotenoidy
Karotenoidy to barwniki roślinne, pełniące funkcję antyoksydantów.

  • Beta-karoten: Może być przekształcany w witaminę A, wspiera zdrowie wzroku, skóry i układu odpornościowego (Krinsky & Johnson, 2005).
  • Luteina i zeaksantyna: Występują w siatkówce oka, chroniąc przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i światłem niebieskim. Regularne spożycie tych karotenoidów może zmniejszać ryzyko degeneracji plamki żółtej (SanGiovanni & Chew, 2005).

5. Fosfolipidy
Fosfolipidy to podstawowe elementy błon komórkowych, wpływające na ich płynność, integralność i funkcjonalność.

  • Fosfatydylocholina: Wspiera funkcje wątroby i może poprawiać metabolizm lipidów.
  • Fosfatydyloetanoloamina i fosfatydyloseryna: Mają znaczenie dla struktury i funkcji błon komórkowych, a fosfatydyloseryna może korzystnie wpływać na funkcje poznawcze, w tym pamięć i koncentrację (Jorissen et al., 2002).

6. Inne związki bioaktywne
ZKT mogą zawierać również inne, mniej znane związki, które w połączeniu z kwasami tłuszczowymi i antyoksydantami tworzą dodatkowe korzyści prozdrowotne.

  • Melatonina: Hormon regulujący rytm snu i czuwania, a także antyoksydant. Choć w olejach występuje w śladowych ilościach, może wspierać procesy regeneracyjne (Reiter et al., 2017).
  • Juglon: Obecny np. w orzechach włoskich, wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze (głównie w badaniach laboratoryjnych).
  • Skwalen: Związek antyoksydacyjny, przeciwnowotworowy, wspierający zdrowie skóry i odporność (Smith, 2000).
  • Tymochinon (z czarnuszki): Ma potwierdzone działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i może wspierać układ immunologiczny (Ahmad et al., 2013).
  • Sesamol i sesamina (z sezamu): Mają właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i wspierają metabolizm lipidów (Kamal-Eldin et al., 2011).
  • Kukurbitacyny (z pestek dyni): Steroidowe triterpenoidy o właściwościach przeciwpasożytniczych i przeciwnowotworowych (Chen et al., 2012).
  • Polikosanole: Wpływają pozytywnie na profil lipidowy oraz wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne (Varady et al., 2003).

Wnioski i Podsumowanie
Zbilansowane Kwasy Tłuszczowe to produkt wielowymiarowy. Oprócz odpowiednio dobranych kwasów omega-3, -6, -7 i -9, zawiera szerokie spektrum innych związków bioaktywnych, takich jak tokoferole, polifenole, fitosterole, karotenoidy, fosfolipidy czy lignany. Każda z tych grup składników wspiera organizm w nieco inny sposób – od ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym, przez wsparcie metabolizmu lipidów i regulację procesów zapalnych, aż po poprawę funkcji poznawczych i wsparcie odporności.

Wiele właściwości omawianych związków zostało potwierdzonych w badaniach in vitro, in vivo lub epidemiologicznych. Choć nie wszystkie efekty są w pełni potwierdzone w dużych badaniach klinicznych, ogólny kierunek wskazuje, że kompleks składników zawartych w ZKT może przynieść organizmowi szereg korzyści zdrowotnych, szczególnie jako część zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia.


Wybrane Źródła:

  • Ahmad, A. et al. (2013). Current Pharmaceutical Biotechnology, 14(12), 1163–1174.
  • Bradford, P.G., Awad, A.B. (2007). Molecular Nutrition & Food Research, 51(2), 161–170.
  • Chen, J.C. et al. (2012). Current Pharmaceutical Design, 18(26), 3668–3695.
  • Davis, J.M. et al. (2009). American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 296(4), R1071–R1077.
  • Jorissen, B.L. et al. (2002). British Journal of Nutrition, 87(3), 281–285.
  • Kamal-Eldin, A. et al. (2011). Recent Patents on Food, Nutrition & Agriculture, 3(1), 17–29.
  • Krinsky, N.I., Johnson, E.J. (2005). Molecular Aspects of Medicine, 26(6), 459–516.
  • Reiter, R.J. et al. (2017). Journal of Pineal Research, 63(3), e12434.
  • SanGiovanni, J.P., Chew, E.Y. (2005). Progress in Retinal and Eye Research, 24(1), 87–138.
  • Seeram, N.P. et al. (2005). Journal of Clinical Biochemistry and Nutrition, 38(2), 101–108.
  • Smith, T.J. (2000). Expert Opinion on Investigational Drugs, 9(8), 1841–1848.
  • Traber, M.G., Atkinson, J. (2007). Free Radical Biology & Medicine, 43(1), 4–15.
  • Varady, K.A. et al. (2003). American Journal of Clinical Nutrition, 77(5), 1129–1140.

Przedstawione informacje stanowią zarys potencjału ZKT i obecnych w nich naturalnych związków. To bogactwo składników może wspierać wielowymiarowe korzyści zdrowotne.

Wszystkiego dobrego,

Piotr Wyszyński